UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE İMAL VE TİCARETİ SUÇLARINDA CEZANIN ARTTIRILMASINI GEREKTİREN NİTELİKLİ HALLER

Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, 5237 sayılı TCK’nın “Topluma Karşı Suçlar” başlıklı üçüncü kısmının, “Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar” başlıklı üçüncü bölümünün 188. Maddesinde düzenlenmiştir.

Madde 188- (1) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

(2) Uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye'de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir.

(3) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. (Ek cümle: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Ancak, uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz.

(4) (Değişik: 27/3/2015-6638/11 md.) a) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, sentetik kannabinoid ve türevleri veya bazmorfin olması,

b) Üçüncü fıkradaki fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi, hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.

(5) (Değişik: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Yukarıdaki fıkralarda gösterilen suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır.

(6) Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/22 md.) Ancak, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.

(7) Uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamakla birlikte, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, satın alan, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç eden kişi, sekiz yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

(8) Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.

TCK’nın 188. Maddesinin 3., 4., 5. ve 8. Fıkralarında, cezanın arttırılmasını gerektiren nitelikli haller belirtilmiştir.

Buna göre,

(1) Uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması, cezanın arttırılmasını gerektiren nitelikli hali oluşturur.

Uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz. (TCK m. 188/3-son)

TCK'nın 6/b maddesine göre, çocuk deyiminden, henüz on sekiz yaşını doldurmamış kişi anlaşılmaktadır. Anılan düzenlemenin çocukların uyuşturucu maddelerden, suçluluk ve benzeri kötü alışkanlıklardan korunması, uyuşturucu madde suçları ile daha etkin mücadele amacını taşıdığı açıktır. Nitelikli halin uygulanması için çocuğun suçun işlendiği tarihteki yaşı dikkate alınır.

(2) Uyuşturucu Maddenin Eroin, Kokain, Morfin, Sentetik Kannabionid ve Türevleri veya Baz Morfin Olması, cezanın arttırılmasını gerektiren nitelikli hali oluşturur.

Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, sentetik kannabinoid ve türevleri veya bazmorfin olması halinde verilecek ceza yarı oranında arttırılır. (TCK m. 188/4-a)

Niteliğe göre cezanın arttırılmasının öngörülmesinin nedeni, anılan maddelerin diğer uyuşturucu veya uyarıcı maddelere göre etkisinin ağır olması ve insan sağlığı bakımından daha büyük zararlar meydana getirmesidir.

Sürekli olarak farklı tipte uyuşturucu ve uyarıcı maddeler ortaya çıkmakta ve bu maddelerin etkileri ve yarattığı tehlike, 188/4-a maddesinde sayılan maddelerden daha fazla olmaktadır.

Nitekim, sentetik kannabinoid ve türevleri (bilinen adıyla bonzai), 04.04.2015 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6638 sayılı Kanun’un 11. maddesi ile yapılan değişiklikle madde metnine eklenmiştir.

Bu itibarla, uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçunu ağırlaştıran neden yönünden, türe göre cezanın arttırılmasının hâkimin takdirine bırakılması şeklinde düzenleme yapılması isabetli olur. Zira, TCK'nın 188/4-a maddesinde sayılan maddeler dışındaki maddelerin etkileri, yarattığı tehlike ve meydana getirdiği zarar fazla olsa bile cezanın ağırlaştırılmasına sebebiyet vermeyecektir.

(3) 188. Maddenin 3. Fıkrasında belirtilen fiillerin okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi, cezanın arttırılmasını gerektiren nitelikli hali oluşturur.

TCK'nın 188. Maddesinin 3. Fıkrasında belirtilen fiillerin, 4. fıkrasının (b) bendinde belirtilen yerlerde işlenmesi halinde verilecek ceza yarı oranında arttırılır. (TCK m. 188/4-b)

Anılan ağırlaştırıcı nedenin söz konusu olabilmesi için suçun; maddede belirtilen yerlerin varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi, okul, yurt, hastane, kışla, ibadethane ile tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesislerin faaliyetlerine devam ediyor olması gerekmektedir.

Yargıtay içtihatlarına göre, iki yüz metreden yakın mesafenin ölçümünde, bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen en yakın sınır esas alınmalıdır. Mesafenin ölçümünde hareket noktasının ''ulaşılabilirlik'' olgusu olduğunun kabulü gerekir. Suçun işlendiği yerle, bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırları arasındaki alanın düz bir zeminden ibaret olması halinde, ölçüm arazi üzerinde düz bir hat şeklinde yapılacaktır.

Suçun işlendiği yerle, bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırları arasında birtakım engeller varsa, iki nokta arasındaki ulaşım belirli yollar kullanılarak sağlanıyorsa, mutad yaya yolu kullanılarak gidilebilecek en kısa mesafenin dikkate alınması, ''ulaşılabilirlik'' olgusunun doğal bir sonucu olacaktır. (1)

- Yargıtay Ceza Genel Kurulu kararlarında, TCK’nın 188. maddesinin 4. fıkrasının (b) bendinde belirtilen madde kapsamında kalan yerlerde gerçekleştiği tespit edilmesine rağmen, uyuşturucu madde satışının “umumi veya umuma açık yer” kabul edilemeyecek araç içerisinde yapılması halinde, TCK’nın 188. maddesinin 4. fıkrasının (b) bendi uyarınca artırım yapılamayacağı, kanun koyucunun düzenlemede açıkça eylemin “umumi veya umuma açık yerlerde” işlenmesini artırım nedeni olarak öngördüğü, aracın “umuma açık yer” olarak kullanıldığını gösterir bir durumun bulunmaması halinde aracın bulunduğu yerin “umumi” yer olduğu kabul edilerek yapılacak bir yorumun ise suç ve ceza içeren hükümlerin neredeyse kıyasa yol açacak şekilde geniş yorumlanması anlamına geleceği ve TCK’nın 2. maddesinin 3. fıkrasının son cümlesinde belirtilen “...Suç ve ceza içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz.” düzenlemesine aykırılık oluşturacağı belirtilmektedir. Bu halde ancak TCK’nın 61. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenen “suçun işleniş biçimi, işlenmesinde kullanılan araçlar, işlendiği zaman ve yer” hususları ile TCK’nın 188. maddesinin 4. fıkrasının (b) bendi uyarınca öngörülen artırım oranı da gözetilerek temel cezanın belirlenmesi gerektiği ifade edilmektedir. (2)

- Uygulamada, 5237 sayılı TCK’nın 188. maddesinde yapılan düzenlemeye göre 4. fıkranın (a) ve (b) bentlerinin aynı fiille ihlal edilmesi durumunda hükmedilen temel ceza bir kez artırılmakta, ancak, birden çok bentte düzenlenen kuralın ihlal edilmiş olması nedeniyle temel ceza alt sınırdan uzaklaşılarak belirlenmektedir.(3)

4) Suçun, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi, cezanın arttırılmasını gerektiren nitelikli hali oluşturur.

Suçun, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında arttırılır. (TCK m.188/5)

Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, tek bir kişi tarafından işlenmesi mümkün olan suçlardandır. İştirak halinde hareket edildiğinde suç daha kolay işlenmekte ve tehlikenin boyutu daha da artmaktadır. Türk Ceza Kanunu'nda, suça iştirak, genel bir ağırlaştırıcı sebep olarak düzenlenmemiştir. Belirli suçlar yönünden iştirak, cezanın arttırılmasını gerektiren sebep olarak öngörülmüştür. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, bu suçlardan biri olup, maddede, iştirak eden kişi sayısı ve amacı gözetilerek cezanın arttırılması öngörülmüştür.

5) Suçun, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi, cezanın arttırılmasını gerektiren nitelikli hali oluşturur.

Suçun, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır. (TCK m. 188/5)

Suçun örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi suç işlemeyi kolaylaştırmaktadır. Öte yandan, bu durumda suçla mücadele de zorlaşmaktadır.